ОХУ-аас Украин руу “Цэргийн тусгай ажиллагаа” хэмээн эхлүүлсэн түрэмгийлэл дайн болон өргөжиж, өнөөдрийг хүртэл үргэлжилж байна. 

2014 оноос хойш Улбар шар хувьсгал, Крымийн асуудал, Донбасс дахь зэвсэгт мөргөлдөөн зэрэг олон удаагийн зөрчлөөс үүдэлтэй гэх энэхүү дайн цар хүрээгээрээ 1945 оноос хойш Европ тивд тохиолдож буй хамгийн том зэвсэгт мөргөлдөөнөөр нэрлэгдэж буй.

Дайн зөвхөн фронтын шугам, хүйтэн зэвсгээр хязгаарлагдахгүй байгаа юм. Үүнтэй зэрэгцээд мэдээллийн дайн олон улсад хүчтэй өрнөж байгаагийн дотор Монгол Улс ч өртөж байна.

2014 онд Орос улс дээр дурдсанчлан Крымийн асуудлаар Украинд дайралт хийх үед өнөөдрийнх шиг мэдээллийн дайн болоогүй юм. Учир нь тухайн үед Украины гар утас хэрэглэгчдийн ердөө 4% нь 3G сүлжээнд нэвтрэх боломжтой байсан бол 2021 онд тус улсын нийт хүн амын 75% нь интернэт, 89% нь гар утсандаа 3G технологи ашигладаг болжээ. Украин төдийгүй дэлхийн хүн амын дунд эрчимтэй нэмэгдсэн интернэтийн хэрэглээ нь дайнтай холбоотой хуурамч мэдээлэл, пропоганда асар ихээр нэмэгдэхэд ихээр хувь нэмэр оруулав. Монгол Улсад нь гэхэд өдгөө ухаалаг утас хэрэглэгчийн тоо нь 4.8 саяд хүрч, тэр дундаа 2.5 сая иргэн нийгмийн мэдээллийн сүлжээнд бүртгэлтэй болсон ба өдөрт фэйсбүүк ашиглах дундаж хугацаа 77 минут буюу олон улсын дунджаас өндөр байна. Манай улсын нэг иргэн сард дунджаар 5 сэтгэгдэл бичиж, 16 пост дээр like дарж, 3 пост share хийдэг гэсэн тооцоолол гарсан. Өөрөөр хэлбэл, мэдээллийн дайн зөвхөн Орос, Украины хооронд ч бус, олон улсын түвшинд, их гүрнүүдийн тоглогчтойгоор өрнөж байгааг итернэтийн энэ өндөр хэрэглээ улам өрдөж байгаа юм.

Хуурамч мэдээллийн эсрэг Монголын анхны талбар FactCheck.mn өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд манай улсын цахим орчинд дайнтай холбоотой мэдээлэл хэрхэн тарж, хэрэглэгчид ямар хариу үйлдэл үзүүлсэн талаарх мониторингийг хийгээд байна. Ингэхдээ олон нийтэд хамгийн их хүрч, хамгийн өндөр хариу үйлдлүүдийг авсан фэйсбүүкийн постуудыг шүүн авч, анализ хийсэн юм. Ийнхүү үзэхэд фэйсбүүк дэх дайны талаарх постуудын хариу үйлдэл мэдээллийн сайтуудынхаас 10 дахин өндөр байв.

Мөн хамгийн олон хариу үйлдэл авсан постуудыг ажиглахад сэтгүүлч гэх тодотголтой хүмүүс болон олны танил буюу “инфлүэнсер” гэх тодотголтой хүмүүсийн пост, мэдээнүүд хамгийн олон хүнд хүрч, хамгийн олон хариу үйлдэл авчээ. Үүнд дараах есөн хэрэглэгчийн 10 постыг нэрлэж болно.

Эдгээр постын агуулгыг харвал хоёр нь Украиныг дэмжсэн, нэг нь алийг нь ч дэмжээгүй бол бусад нь Оросын талыг өмгөөлсөн байна. СэтгүүлчMunkhbayasgalan Bayasgalan фэйсбүүк хэрэглэгчийн пост л гэхэд 2019.08.29-нд Халх голын дайны талаар бичсэнийг 2022.09.04-нд Монгол Дайчин гэх фэйсбүүк хэрэглэгч дахин шэйрэлсэн байгаа юм. Уг постыг 12,000 хүн шэйрлэж, 28333 хүн хариу үйлдэл үзүүлсэн бол 6100 хүн сэтгэгдэл бичжээ. Харин 2022 онд дахин шэйрэлсэн уг постыг 100 хүн шэйрлэж, 703 хүн хариу үйлдэл үзүүлсэн нь мөн л олон хүнд хүрснийг харуулж байна.

Ider-Od фэйсбүүк хэрэглэгч л дээрх иргэдээс ганцаараа Украин улсыг дэмжсэн агуулгатай пост оруулсан байна. Түүний пост 15,000 орчим хүнд хүрчээ. Нийт 8500 хүн хариу үйлдэл үзүүлсний 6700 нь лайк байсан бол 230 ууралсан эможи даржээ.

Инфлүэнсер бол олон дагагчтай цахим хэрэглэгчид бөгөөд өөрийн хэрэглэдэг брэнд бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг бусдад таниулах маркетингийг компани болон дагагчдынхаа итгэлд тулгуурлан хийдэг. Гаднын инфлүэнсерүүд ихэвчлэн бизнесийн зарчмаараа ажиллаж, нийгэмд эерэг агуулга хүргэдэг.

Харин Монголд инфлүэнсерүүд олон дагагчаа ашиглан тэдний санаа бодолд нөлөөлөх, өөрт ашигтай байдлаар ухуулга хийх зэргээр буруу ашиглах тохиолдол түгээмэл ажиглагддаг.

Тийм учраас цахим хэрэглэгчид аливаа мэдээлэлд шүүлтүүртэй хандаж, хэн ч, ямар ч мэдээлэл түгээсэн давхар нягталж байхыг Factcheck.mn сануулсаар байгаа билээ.