Г.Мөнхцэцэг: Мөхөж байгаа таван хэлний нэгд нь Монгол хэл багтсан

Г.Мөнхцэцэг: Мөхөж байгаа таван хэлний нэгд нь Монгол хэл багтсан – ХУДАЛ

Цолмонбаатар Тамир
2020-12-12

УИХ-ын гишүүн Г.Мөнхцэцэг Баасан гарагийн чуулганы хуралдааны үеэр монгол хэл дэлхий дахинд мөхөж байгаа таван хэлний нэгд багтаж байгаа тул Эх хэлний тухай хуульд шинэчлэл хийх шаардлагатай байна гэж хэлсэн юм.

Түүний хэлсэн энэхүү мэдээллийг бид нягталлаа.

Дэлхийн 195 улсад 7,000 орчим хэлээр хүмүүс харилцаж, ярьж байна. Түүнээс 20 хэлээр нь зөвхөн ганц хүн ярьж байгаа гэсэн судалгаа байдаг байна. Тэдгээр хүн нь маш өндөр настай аж.

ШУА-ийн Хэл зохиолын хүрээлэнгийн Хэрэглээний хэл шинжлэлийн салбарын эрдэм шинжилгээний ажилтан Н.Мөнхцэцэг УИХ-ын гишүүний хэлсэн дүгнэлтийг няцаав. Тэрбээр “Мөхөж байгаа хэл гэдэг бол иргэд нь ярихаа больсон хэлийг хэлдэг. Манай хэл мөхөх эрсдэлтэй хэлэнд ч орохгүй гэдгийг ЮНЕСКО-гийн судалгаанаас харж болно. Яагаад гэвэл Монгол Улсын 3.5 сая хүнээс гадна дэлхийн өнцөг буланд тархан суурьшсан монголчууд монгол хэлээрээ ярьж байна. Албан бичгээ хүртэл бид өнөөдөр монгол хэлээрээ явуулж байна. Дэлхий дээр 10 орчим сая монгол угсаатан байгаагаас 6 сая орчим нь монгол хэлээрээ ярьдаг гэсэн барагцаа тооцоолол байдаг” гэсэн юм.

2003 онд ЮНЕСКО дэлхий дээрх устах аюулд орсон хэлний бүрэн зураглалыг гаргажээ. Ингэхдээ эмзэг, ховордсон, нэн ховордсон, устаж үгүй болсон гэгчлэн таван ангиллаар авч үзсэн байна. ЮНЕСКО-ийн хийсэн уг системээс Монгол Улсыг хайж үзэхэд 7 тэмдэглэгээ гарч ирэв.

Тэднээс хоёр нь Монгол Улсын газар нутагт хамаарч байгаа нь Хөвсгөл аймагт байна. Хөвсгөлчүүдийн дунд хэрэглэгддэг байсан уйгур урианхай хэлийг “нэн ховордсон” хэмээн үзэж улаан өнгөөр тэмдэглэсэн бол туха буюу цаатан хэлийг “ноцтой аюулд орсон” хэмээн үзэж улбар шар өнгөөр тэмдэглэжээ. Харин бусад таван тэмдэглэгээ нь БНХАУ болон ОХУ-ын газар нутагт хамаарч байгаа бөгөөд тува, ойрод, буриад хэл зэргийг нэрлэжээ.

2019 оны байдлаар устах аюулд орсон 15 хэлний талаар хэд хэдэн цахим хуудаст мэдээлсэн байна.

Уг мэдээллээс устах аюулд орсон эхний таван хэлний талаарх мэдээллийг сонирхуулбал:

Перу: Ресигаро хэлийг мэддэг 40 орчим хүн л үлдсэн байна.

ОХУ: Чульм гэх хэлээр Сибирийн тосгоны 44 хүн ярьдаг хэмээн 2010 онд бүртгэгджээ.

Австрали: Австралийн уугуул иргэдийн Мудбурра гэх хэлээр 2006 онд 47 хүн ярьдаг байсан бол 2016 онд 92 болж өссөн тоо байна.

Калифорниа: Калифорнийн баруун хэсэг дэх уугуул америкчууд л Патвин хэлээр ярьдаг байна. Хэлээ авч үлдэхийн тулд хичээлийн хуваарьт оруулж, iTunes дээр хичээл оруулах болжээ.

Япон: Хоккайдо аралд цөөхөн үлдсэн Японы уугуул Айну хүмүүсийн ярьдаг Айну хэлээр 64-өөс дээш настай 15 орчим хүн л ярьдаг байна.

Иймд монгол хэл дэлхийн устаж байгаа таван хэлний нэг гэсэн УИХ-ын гишүүн Г.Мөнхцэцэгийн үг ХУДАЛ болох нь батлагдлаа.

Нягталсан Ц.Тамир

Төстэй мэдээлэл

Худал

Украинд тусламж хүргэсэн франц цэргийн талаарх мэдээлэл ХУДАЛ

Товч агуулга Ертөнцийн сонин хачин, элдэв мэдээ мэдээлэл гэсэн нэр бүхий фэйсбүүк хуудаст 2023 оны гуравдугаар сарын 4-ний өдөр “АЗОВЧУУД ДАЙНЫ ХУУЛЬ ЗӨРЧДӨГ ЗЭРЛЭГ ГЭМТ ХЭРЭГТНҮҮД (#нацистууд)” гэсэн гарчиг бүхий мэдээллийг оруулжээ. Тус групп нь 100 мянган гишүүнтэй бөгөөд дээрх постыг нягтлах хүсэлт ирсний дагуу нягталлаа. Уг постод, “Саяхан Украйнд эмнэлгийн багаж төхөөрөмж өгч туслаад […]

Бугын зургийг Монголд аваагүй!

Цолмонбаатар Тамир
2020-03-01

Канадын баруун мужид Montebello, Quebec хэмээх нэг сая гаруй хүнтэй хот бий. Аялал жуулчлал энд их хөгжсөн. Ялангуяа “Parc Omega” дахь амьтадын хүрээлэнд хэдийгээр жинхэнэ “амьд” биш ч гэсэн үзэсгэлэнт байгалтай төгс зохицсон зэрлэг амьтадын зураг авахаар жуулчид маш ихээр ирдэг байна. Буга согоо гэх мэт илт аюулгүй амьтад хүнд ойртон ирж гар дээрээс нь сүү […]

Худал

Pfizer компанийн захирал Алберт Бурла залилангийн хэргээр баривчлагдсан – ХУДАЛ

Tserenkhuu Ishtseden гэх фэйсбүүк хэрэглэгч 2021 оны арваннэгдүгээр сарын 6-ны өдөр Pfizer компанийн захиралтай холбоотой нэгэн пост оруулжээ. Уг постод “Энэ эрхэмийг Альберт Бурла гэнэ. Грекийн Солоники гаралтай еврей хүн. Солоники 66мянган еврейг Гитлер хүйс тэмтэрч үлдсэн 2-хон мянган хүн амь гарахад эх нь асар их хахууль өргөл барьцаар амьд үлдсэн түүх бий. Пайзерийн Ер.захирал […]

Factcheck: Эмэгтэйчүүдийн квот дээр тэд хэрхэн хэлж байв?

УИХ-ын сонгуулийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах талаар УИХ хэлэлцэж байгаа бөгөөд сонгуульд нэр дэвших эмэгтэйчүүдийн квотын асуудал олон нийтийг төөрөгдүүлсээр байна. Одоо хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуулийн 30.2-т Нам, эвслээс нэр дэвшиж байгаа нийт нэр дэвшигчийн 20-оос доошгүй хувь нь аль нэг хүйсийнх байна хэмээн заасан. Өнгөрсөн найман […]

Ташаа

Хүүхдийн унаган дархлааг сүйрүүлнэ – ТАШАА

Товч агуулга Долдугаар сарын дунд ба наймдугаар сарын эхээр л гэхэд вакцин хийлгээгүй хүмүүс COVID-19-ийн улмаас нас барах тохиолдол нь бүүстер тун хийлгэсэн хүмүүсийнхээс 10 дахин их байна. Вакцины нөлөөгөөр хүний биеийн дархлаа муудах, үгүй болох гэсэн ойлголт байхгүй. COVID-19 вакцинаар тогтсон дархлаа нь өвдсөнөөс илүү найдвартай, аюулгүй хамгаалалт болдгийг судалгааны үр дүнгээр тогтоосон. Tata […]

Төөрөгдүүлсэн

Ковид, Сахуу татран, Томууны гэх хор шахаж байгааг анхаараарай эцэг эхчүүд – ТӨӨРӨГДҮҮЛСЭН

Товч агуулга Шинжлэх ухааны түүхэнд вакциныг нээж бүтээснээр олон хүнийг халдварт өвчнөөс сэргийлж, амийг нь аврах боломж бүрдсэн. Томуугийн эсрэг вакцин нь тухайн томуугийн улирлын ханиадны улмаас эмчид очих эрсдэлийг 40-60%, нас баралтыг 90 гаруй хувьтай бууруулдаг болон нь нотлогдсон. Хүүхэд насандаа вакцинд хамрагдсаны үр дүнд жил бүр 4 сая хүн нас барахаас сэргийлж байна. […]

Өөр мэдээ олдсонгүй.