Г.Мөнхцэцэг: Мөхөж байгаа таван хэлний нэгд нь Монгол хэл багтсан – ХУДАЛ

УИХ-ын гишүүн Г.Мөнхцэцэг Баасан гарагийн чуулганы хуралдааны үеэр монгол хэл дэлхий дахинд мөхөж байгаа таван хэлний нэгд багтаж байгаа тул Эх хэлний тухай хуульд шинэчлэл хийх шаардлагатай байна гэж хэлсэн юм.

Түүний хэлсэн энэхүү мэдээллийг бид нягталлаа.

Дэлхийн 195 улсад 7,000 орчим хэлээр хүмүүс харилцаж, ярьж байна. Түүнээс 20 хэлээр нь зөвхөн ганц хүн ярьж байгаа гэсэн судалгаа байдаг байна. Тэдгээр хүн нь маш өндөр настай аж.

ШУА-ийн Хэл зохиолын хүрээлэнгийн Хэрэглээний хэл шинжлэлийн салбарын эрдэм шинжилгээний ажилтан Н.Мөнхцэцэг УИХ-ын гишүүний хэлсэн дүгнэлтийг няцаав. Тэрбээр “Мөхөж байгаа хэл гэдэг бол иргэд нь ярихаа больсон хэлийг хэлдэг. Манай хэл мөхөх эрсдэлтэй хэлэнд ч орохгүй гэдгийг ЮНЕСКО-гийн судалгаанаас харж болно. Яагаад гэвэл Монгол Улсын 3.5 сая хүнээс гадна дэлхийн өнцөг буланд тархан суурьшсан монголчууд монгол хэлээрээ ярьж байна. Албан бичгээ хүртэл бид өнөөдөр монгол хэлээрээ явуулж байна. Дэлхий дээр 10 орчим сая монгол угсаатан байгаагаас 6 сая орчим нь монгол хэлээрээ ярьдаг гэсэн барагцаа тооцоолол байдаг” гэсэн юм.

2003 онд ЮНЕСКО дэлхий дээрх устах аюулд орсон хэлний бүрэн зураглалыг гаргажээ. Ингэхдээ эмзэг, ховордсон, нэн ховордсон, устаж үгүй болсон гэгчлэн таван ангиллаар авч үзсэн байна. ЮНЕСКО-ийн хийсэн уг системээс Монгол Улсыг хайж үзэхэд 7 тэмдэглэгээ гарч ирэв.

Тэднээс хоёр нь Монгол Улсын газар нутагт хамаарч байгаа нь Хөвсгөл аймагт байна. Хөвсгөлчүүдийн дунд хэрэглэгддэг байсан уйгур урианхай хэлийг “нэн ховордсон” хэмээн үзэж улаан өнгөөр тэмдэглэсэн бол туха буюу цаатан хэлийг “ноцтой аюулд орсон” хэмээн үзэж улбар шар өнгөөр тэмдэглэжээ. Харин бусад таван тэмдэглэгээ нь БНХАУ болон ОХУ-ын газар нутагт хамаарч байгаа бөгөөд тува, ойрод, буриад хэл зэргийг нэрлэжээ.

2019 оны байдлаар устах аюулд орсон 15 хэлний талаар хэд хэдэн цахим хуудаст мэдээлсэн байна.

Уг мэдээллээс устах аюулд орсон эхний таван хэлний талаарх мэдээллийг сонирхуулбал:
Перу: Ресигаро хэлийг мэддэг 40 орчим хүн л үлдсэн байна.
ОХУ: Чульм гэх хэлээр Сибирийн тосгоны 44 хүн ярьдаг хэмээн 2010 онд бүртгэгджээ.
Австрали: Австралийн уугуул иргэдийн Мудбурра гэх хэлээр 2006 онд 47 хүн ярьдаг байсан бол 2016 онд 92 болж өссөн тоо байна.
Калифорниа: Калифорнийн баруун хэсэг дэх уугуул америкчууд л Патвин хэлээр ярьдаг байна. Хэлээ авч үлдэхийн тулд хичээлийн хуваарьт оруулж, iTunes дээр хичээл оруулах болжээ.
Япон: Хоккайдо аралд цөөхөн үлдсэн Японы уугуул Айну хүмүүсийн ярьдаг Айну хэлээр 64-өөс дээш настай 15 орчим хүн л ярьдаг байна.

Иймд монгол хэл дэлхийн устаж байгаа таван хэлний нэг гэсэн УИХ-ын гишүүн Г.Мөнхцэцэгийн үг  ХУДАЛ болох нь батлагдлаа.

Нягталсан Ц.Тамир

Төстэй мэдээлэл

Handaa Byamba хэмээх фэйсбүүк хэрэглэгч долдугаар сарын 18-нд коронавирусийн талаар нэгэн пост оруулсныг 106 хүн шэйрлэжээ. Тэрхүү постод “Уханий хатгалгаа өвчин ( уушиг муу 450 хүний амь авсан!) болон коронавирус хэмээх нэг ч үхэлгүй ханиад хоёроо ялгаж салгаж ойлгооч!!! Одоогоос 40 орчим жилийн өмнө бэлгийн замаар халдварладаг дох өвчин гарангуут АНУ-ын ХӨСҮТ-ээс эмчлэх вакциныг 2 […]

Амарсанаа Лодойсамбуу гэх фэйсбүүк хэрэглэгч КОВИД-19-ийг цар тахал биш, ганц өдөрт эдгэдэг өвчин гэсэн агуулга бүхий постыг 2021.06.16-нд оруулжээ. Уг постыг 2020 оны тавдугаар сард олон нийтийн сүлжээнд иргэд түгээснийг FactCheck.mn нягтлан хүргэж байсан билээ. Гэвч ийнхүү жилийн дараа дахин постолсныг 6К хүн шэйрлэж, 436 хүн лайк дарж, 30 хүн коммент бичсэн нь иргэд аливаа […]

Товч агуулга Handaa Byamba гэх фэйсбүүк хэрэглэгч 2024.11.23-нд “7 жилийн өмнө 2018 онд судлаач, эдийн засагч Х. Болорболд, доктор Б.Жаргалмаа нар умайн хүзүүний хорт хавдрын эсрэг гэх АНУ-ын вакцины талаар ийнхүү ярьсныг Юутуб дээрх Вакцинжуулалт бол дархлаажуулалт биш нэртэй ярилцлагаас хэсэгчлэн орууллаа” гээд видео хуваалцжээ. Уг мэдээллийг нягталлаа. Factcheck: 9:02 минут үргэлжлэх уг видеонд вакцин, […]

КОВИД-19-ийн эсрэг вакцин хийлгэсэн хүмүүс вакцинаас үүдэлтэй дархлалын

Цахим орчинд “Бүх нийтээр амардаг өдрийг хоёроор нэмэх нь” гэсэн мэдээлэл өчигдрөөс эхлэн тарав. Тодруулбал, УИХ-ын гишүүн Ц.Мөнхцэцэг, Ч.Ундрам нар “Үндэсний ном, бичиг соёлын өдрүүд”-ийг тэмдэглэдэг болох хуулийн төслийг есдүгээр сарын 18-ны өдөр УИХ-ын даргад өргөн барьсан. Хуулийн төсөл нь Нийтээр тэмдэглэх баярын болон тэмдэглэлт өдрүүдийн тухай хуульд нэмэлт оруулах бөгөөд ингэснээр тав болон есдүгээр […]

Өөр мэдээ олдсонгүй.

Хандив

FactCheck.mn сайт нь бие даасан, хараат бус редакц бөгөөд бид сурталчилгаа олгогчдод биш, иргэдэд үйлчилдэг. Бид аливаа компани, улстөрч, засгийн газрын нөлөөнд автахгүй, зөвхөн олон нийтийн эрх ашгийн төлөө ажиллана.

Гэвч нягтлан шалгах ажил нь цаг, мөнгө, шаргуу хөдөлмөр шаарддаг билээ.

Иймд, манай редакц хараат бус байдлаа хадгалж, илүү хүчтэй болоход таны дэмжлэг чухал юм!

Та бидний үйл ажиллагааг дэмжиж байвал ХАС БАНК 5001984178 ЭССТ НҮТББ дансаар хандив өгөх боломжтой. Гүйлгээний утган дээрээ ХАНДИВ гэдгээ тодорхой бичээрэй. Хүсвэл нэр, холбогдох утасны дугаар зэрэг хувийн мэдээллээ оруулж болно.

Биднийг дэмжсэн танд маш их баярлалаа.

Мэдээлэл хайх