Г.Мөнхцэцэг: Мөхөж байгаа таван хэлний нэгд нь Монгол хэл багтсан

Г.Мөнхцэцэг: Мөхөж байгаа таван хэлний нэгд нь Монгол хэл багтсан – ХУДАЛ

Цолмонбаатар Тамир
2020-12-12

УИХ-ын гишүүн Г.Мөнхцэцэг Баасан гарагийн чуулганы хуралдааны үеэр монгол хэл дэлхий дахинд мөхөж байгаа таван хэлний нэгд багтаж байгаа тул Эх хэлний тухай хуульд шинэчлэл хийх шаардлагатай байна гэж хэлсэн юм.

Түүний хэлсэн энэхүү мэдээллийг бид нягталлаа.

Дэлхийн 195 улсад 7,000 орчим хэлээр хүмүүс харилцаж, ярьж байна. Түүнээс 20 хэлээр нь зөвхөн ганц хүн ярьж байгаа гэсэн судалгаа байдаг байна. Тэдгээр хүн нь маш өндөр настай аж.

ШУА-ийн Хэл зохиолын хүрээлэнгийн Хэрэглээний хэл шинжлэлийн салбарын эрдэм шинжилгээний ажилтан Н.Мөнхцэцэг УИХ-ын гишүүний хэлсэн дүгнэлтийг няцаав. Тэрбээр “Мөхөж байгаа хэл гэдэг бол иргэд нь ярихаа больсон хэлийг хэлдэг. Манай хэл мөхөх эрсдэлтэй хэлэнд ч орохгүй гэдгийг ЮНЕСКО-гийн судалгаанаас харж болно. Яагаад гэвэл Монгол Улсын 3.5 сая хүнээс гадна дэлхийн өнцөг буланд тархан суурьшсан монголчууд монгол хэлээрээ ярьж байна. Албан бичгээ хүртэл бид өнөөдөр монгол хэлээрээ явуулж байна. Дэлхий дээр 10 орчим сая монгол угсаатан байгаагаас 6 сая орчим нь монгол хэлээрээ ярьдаг гэсэн барагцаа тооцоолол байдаг” гэсэн юм.

2003 онд ЮНЕСКО дэлхий дээрх устах аюулд орсон хэлний бүрэн зураглалыг гаргажээ. Ингэхдээ эмзэг, ховордсон, нэн ховордсон, устаж үгүй болсон гэгчлэн таван ангиллаар авч үзсэн байна. ЮНЕСКО-ийн хийсэн уг системээс Монгол Улсыг хайж үзэхэд 7 тэмдэглэгээ гарч ирэв.

Тэднээс хоёр нь Монгол Улсын газар нутагт хамаарч байгаа нь Хөвсгөл аймагт байна. Хөвсгөлчүүдийн дунд хэрэглэгддэг байсан уйгур урианхай хэлийг “нэн ховордсон” хэмээн үзэж улаан өнгөөр тэмдэглэсэн бол туха буюу цаатан хэлийг “ноцтой аюулд орсон” хэмээн үзэж улбар шар өнгөөр тэмдэглэжээ. Харин бусад таван тэмдэглэгээ нь БНХАУ болон ОХУ-ын газар нутагт хамаарч байгаа бөгөөд тува, ойрод, буриад хэл зэргийг нэрлэжээ.

2019 оны байдлаар устах аюулд орсон 15 хэлний талаар хэд хэдэн цахим хуудаст мэдээлсэн байна.

Уг мэдээллээс устах аюулд орсон эхний таван хэлний талаарх мэдээллийг сонирхуулбал:

Перу: Ресигаро хэлийг мэддэг 40 орчим хүн л үлдсэн байна.

ОХУ: Чульм гэх хэлээр Сибирийн тосгоны 44 хүн ярьдаг хэмээн 2010 онд бүртгэгджээ.

Австрали: Австралийн уугуул иргэдийн Мудбурра гэх хэлээр 2006 онд 47 хүн ярьдаг байсан бол 2016 онд 92 болж өссөн тоо байна.

Калифорниа: Калифорнийн баруун хэсэг дэх уугуул америкчууд л Патвин хэлээр ярьдаг байна. Хэлээ авч үлдэхийн тулд хичээлийн хуваарьт оруулж, iTunes дээр хичээл оруулах болжээ.

Япон: Хоккайдо аралд цөөхөн үлдсэн Японы уугуул Айну хүмүүсийн ярьдаг Айну хэлээр 64-өөс дээш настай 15 орчим хүн л ярьдаг байна.

Иймд монгол хэл дэлхийн устаж байгаа таван хэлний нэг гэсэн УИХ-ын гишүүн Г.Мөнхцэцэгийн үг ХУДАЛ болох нь батлагдлаа.

Нягталсан Ц.Тамир

Төстэй мэдээлэл

УИХ-ын гишүүн Ц.Анандбазар “Ам нээвэл” нэвтрүүлэгт орохдоо хэлсэн худал мэдээллээс

УИХ-ын гишүүн Ц.Анандбазар 25-р суваг телевизийн “Ам нээвэл” нэвтрүүлэгт орохдоо “Эгийн голын УЦС-ын төсөл яагаад зогссон бэ?” гэсэн сэтгүүлчийн ганцхан асуултад хариулахдаа нийт 1 минут 26 секундэд 9 баримт дурдсан юм. Тэдгээр баримтыг нягтлахад бүгд ХУДАЛ байгааг доор харуулав. 1.“ОХУ-ын хил дээр шахуу шүү дээ Эг гол маань” – ХУДАЛ НОТОЛГОО: “Эгийн гол нь Монгол орны […]

Оросын хуурамч мэдээлэл, пропаганда ба “Firehose of Falsehood” загвар

Товч агуулга: ОХУ-ын эхлүүлсэн дайнтай зэрэгцээд тус улсын суртал ухуулга цахим орчныг дамжин дэлхийн нийтийг хэрж байгаа билээ. Монгол Улсын хувьд Оросын хуурамч мэдээлэл, пропаганда цахим орчинд мөн идэвхтэй явсныг Эрэн Сурвалжлах Сурвалжлагчдын Төлөө Төв(MCIR)-ийн хийсэн мониторингийн судалгаа харуулав. Анх 2022 оны гуравдугаар сард ОХУ Украин руу дайн хийсний дараа MCIR цахим орчин болон мэдээллийн […]

Ташаа

Шахмал түлшнээс үүдэлтэй элэгний хавдрын шинэ төрлийн вирус гарсан-ТАШАА

Р. Оюунцэцэг
2023-11-17

Сэтгүүлч Баасанжавын Отгон 2023.11.16-нд “ХСҮТ-ийн Эрдэнэхүү эмч: 5 орны лабораторт элэгний хорт хавдраар өвчилсөн хүмүүсийн вирусыг шинжлүүлэхэд шахмал түлшнээс үүдэлтэй шинэ төрлийн вирус гарсан🥲Шинэ төрлийн вирусаар зөвхөн Монголчууд өвчилж байгаа” гэсэн пост оруулжээ. Уг постын шэйр нэг хоног хүрэхгүй хугацаанд 1.8К хүрч, 2.8К хүн хуваалцсан бөгөөд 500 гаруй сэтгэгдэл бичсэн байна. Нийт хариу үйлдлийн 117 […]

Нотлогдоогүй

ОМИКРОН нэмэлт тун хийлгэсэн хүнд шууд халдаж байгаа – НОТЛОГДООГҮЙ

Tserenkhuu Ishtseden хэмээх фэйсбүүк хэрэглэгч 2021.11.28-нд КОВИД-19-ийн Омикрон хувилбарын талаар нэгэн пост оруулжээ. Уг постод “ОМИКРОН 1 тунтай хүнд гайгүй 2 тунтай хүнд амархан …тунтай хүнд шууд халдаж байгааг ИхБританы эрдэмтэд нотлолоо Хүмүүс айдаст автаж эхэллээ СУПЕР ГЕНТЭЙ ЛАНДШАФТ ДАРХЛААТАЙ монголчууд торойгоод үлдэнэ” гэснийг 794 хүн шэйрлэж, 1.3К хүн лайк дарсан байна. Уг мэдээллийг нягталлаа. […]

Худал

АН-аас хийсэн “Ж.Эрдэнэбат 10 тэрбум төгрөгийн барьцаа байршуулж, суллагдсан” гэх мэдээлэл ХУДАЛ

АН-ын сонгуулийн штабаас “Хар тамхи, хар жагсаалт, хар бүхнээс салж төрөө засъя” гэх видео контентыг гаргажээ. Тухайн контентод УИХ-ын сонгуулийн 13-р тойрог буюу Сэлэнгэ аймагт нэр дэвшиж буй Жаргалтулгын Эрдэнэбатыг 10 тэрбум төгрөгийн барьцаа байршуулан, цагдан хорионоос суллагдаж, тойрогтоо сонгуулийн сурталчилгаагаа хийн, сонгогдохоор улайрч байна гэх мэдээллийг өгсөн юм. Тэгвэл уг асуудлыг нягтлахад дээрх мэдээлэл […]

FACTCHECK: Шадар сайдын “Мэдээллийн урсгал”-аар өгсөн ХУДАЛ МЭДЭЭЛЛҮҮД

Шадар сайд, УОК-ын дарга С.Амарсайхан дөрөвдүгээр сарын 27-ны өдөр найман телевизээр зэрэг цацагдсан “Мэдээллийн урсгал” нэвтрүүлэгт оролцох үеэрээ сэтгүүлчдийн асуултад хариулсан. Түүний хэлсэн хариултуудыг нягталлаа. “Цаашдаа хөл хорио тогтоохгүй байхыг хүн бүр л хүсэж байгаа. Бүтэн зун хөл хорионд байх уу, үгүй юу, цаашдаа энэ өвчний тархалт зөвхөн манай оронд төдийгүй дэлхий нийтэд ямар хэмжээнд […]

Өөр мэдээ олдсонгүй.